رئیس جمعیت هلال‌احمر با تاکید بر این که عربستان باید مسئولیت تامین امنیت حج را بپذیرد، بر ضرورت استفاده از تجربه دیگر کشورها در مدیریت مناسک بزرگی چون حج و به دنبال آن دستیابی به پیشرفت‌های موثر در زمینه زیرساختار و مدیریت تاکید کرد.
به گزارش روابط عمومی سازمان تدارکات پزشکی به نقل از اداره‌کل روابط‌عمومی جمعیت هلال‌احمر، دکتر سید امیرمحسن ضیائی در مصاحبه اختصاصی با شبکه تلویزیونی پرس تی.
وی با موضوع بررسی حادثه منا، با اشاره به این که هلال‌احمر ایران ماموریت سنگینی در زمینه برگزاری حج به‌منظور ارائه خدمات درمانی به زائران ایرانی و دیگر کشورها دارد، به این مهم اشاره کرد که نیروهای هلال‌احمر ایران به محض اطلاع از وقوع این اتفاق به محل حادثه رفه و ب اساس آنچه از سوی شاهدان نقل شده، با هرج و مرج روبه‌رو شدند و در حالی که بسیاری از مردم زیر پای بقیه بودند، نیروهای سعودی فقط محل حادثه را قفل کرده و از ورود نیروهای امدادگر به محل حادثه جلوگیری کرده بودند.
مشروح گفت‌وگوی دکتر ضیائی را در ذیل می‌خوانید:
آقای دکتر! با اینکه وقوع ازدحام موجب کشته شدن صدها نفر شد، اما برخی معتقدند این حادثه یک تقدیر از قبل مشخص شده بوده که نمی‌شد از بروز آن جلوگیری کرد؛ نظر شما در این باره چیست؟
به نظر من این حرف خنده‌داری است. شما نمی‌توانید همه‌چیز را به خداوند قادر نسبت دهید. چون مجموعه‌ای از کارها بود که این وضعیت را رقم زد و البته سوءمدیریت نیز در آن دخیل بود.
این خواست خدا نبوده است.
آیا دولت عربستان تاکنون مسئولیت وقوع این حادثه را پذیرفته است؟
رسما؛ خیر، اما به‌طور غیررسمی قبول کرده است. در دیدارهای دو جانبه‌ای که با طرف عربستانی داشتیم، آنها می‌دانستد که باید این مسئولیت را به گردن بگیرند و کسی نمی‌تواند از آن شانه خالی کند، اما رسما اعلام کرده‌اند که این اتفاق ناشی از اراده خداوند بوده، در حالیکه هیچکس در دنیا این حرف را قبول نمی‌کند.
با پذیرفتن این مسئولیت، آیا دولت عربستان آماده پرداخت غرامت به خانواده قربانیان است؟
ما از آنها خواستار دریافت غرامت شده‌ایم، برای اتفاق اولی که در مسجدالحرام افتاد نیز همینطور. در رابطه با اتفاق سقوط جرثقیل، طرف عربستانی مسئولیت را پذیرفتند و اعلام پرداخت غرامت کردند، اما درباره حادثه منا آنها می‌گویند خواست خدا بوده و من مطمئن نیستم آنها غرامتی خواهند پرداخت یا خیر.
آنها هنوز رسما چیزی در این‌باره اعلام نکرده‌اند.
یک ماه از وقوع این حادثه گذشته است، به نظر شما چه کسی را باید مسئول کشته‌شدن صدها نفر و نیز زائرانی که همچنان مفقود هستند؛ دانست؟
راهکارهای زیادی برای مدیریت تجمعات بزرگی مانند حج، در سراسر دنیا وجود دارد.
بر اساس این دستورالعمل‌ها که به صورت بین‌المللی پذیرفته شده، سازمان یا دولتی که برگزارکننده چنین مراسم‌هایی است، مسئول و پاسخگو محسوب می‌شود؛ بنابراین دولت سعودی از هر لحاظ مسئول این اتفاقات است.
دولتی که برای ورود شهروندان دیگر کشورها ویزا صادر می‌کند، در قبال تک تک آنها مسئول است و لذا در این شرایط دولت عربستان باید پاسخگو باشد.
در طول سال‌های برگزاری مراسم حج، چندین اتفاق مرگ‌بار دیگر نیز روی داده که جان صدها زائر را گرفته است. با توجه به راهکارهایی که به آنها اشاره کردید، چه اقداماتی باید انجام شود تا دیگر شاهد وقوع چنین حوادثی نباشیم؟
راه‌حل‌هایی برای جلوگیری از بروز این تراژدی‌ها وجود دارد.
باید تغییرات گسترده‌ای در بحث زیرساخت، نرم‌افزار و سخت‌افزار صورت بگیرد. به عقیده من دولت عربستان در 10 سال اخیر اقدامات زیادی برای توسعه زیرساخت‌ها انجام داده، اما آنها در زمینه مدیریت، نرم‌افزار و استفاده از تجربه کشورهای مسلمان، عملکرد ضعیفی داشته‌‌اند در حالی که می‌توانستند از بروز برخی حوادث جلوگیری کنند.
وقتی از وقوع حادثه منا مطلع شدید، نیاز بود تا هماهنگی‌هایی با کشور میزبان داشته باشید تا برای اعزام نیرو و ارائه خدمات اقدام شود. این همکاری‌ها چگونه انجام شد و آیا آنها مشکلی در این زمینه به وجود آورند؟
هلال‌احمر عربستان نیز مانند ایران عضو هیات حاکمه فدراسیون بین‌المللی صلیب سرخ و هلال‌احمر است، ما در این فدراسیون دور یک میز می‌نشینیم. من تلاش کردم با رئیس جمعیت هلال‌احمر عربستان تماس برقرار کنم، اما آنها فردای روز حادثه پاسخ ندادند و مدعی شدند؛ مترجم ندارند؛ ما هم نتوانستیم با آنها ارتباط برقرار کنیم، در نتیجه با دبیرکل کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ تماس گرفته و اعلام کردیم آماده همکاری و خدمت‌رسانی در این حادثه هستیم، اما متاسفانه پاسخ قانع‌کننده‌ای دریافت نکردیم.
کمی درباره حجم کمک‌های امدادرسانی که از سوی هلال احمر ایران انجام شده و تعداد نیروهایی که در این زمینه مشارکت داشتند صحبت کنید.
تیم مامور هلال‌احمر ایران در حج شامل 500 پزشک، پرستار، نیروهای امدادی و غیره بود و ما آماده کمک به آنها بودیم. یک بیمارستان در مکه و یک درمانگاه در منا داشتیم، اما در ابتدای وقوع این حادثه، ارتباط ما با طرف سعودی مناسب نبود.
در این زمینه 300 پزشک و پرستار برای کمک به حادثه‌دیدگان منا در جده به عربستان اعزام کردیم.
آمارهای متناقضی درباره تعداد کشته‌شدگان، مفقودین و مجروحان در حادثه منا اعلام شده است. ارزیابی شما از این آمارها چگونه است؟
در مورد حادثه‌دیدگان ایرانی، مسئله مشخص است، هم تعداد کشته‌شدگان و هم هویت آنها، اما در مورد دیگر کشورها آمار دقیقی در دست نیست. بر اساس آمار سایر کشورها، آمار کشته‌شدگان هزاران نفر است. چند هفته پس از وقوع این حادثه، چند خبرگزاری و رسانه خارجی اعلام کردند تعداد کشته‌شدگان بین 2 تا 3 هزار نفر است که این رقم با آمار رسمی اعلام شده از سوی دولت عربستان اختلاف بسیاری دارد؛ آماری که عربستان از کشته‌ها داده روی 600 نفر ثابت مانده که به نظر غیرواقعی است.
وزارت بهداشت عربستان آماری از کشته شدن 4137 نفر را روی وب‌سایت خود منتشر کرده بود که چند ساعت بعد مجبور به حذف گزارش آماری خود شد.
پس از آن خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی تعداد کشته‌شدگان را 2171 نفر اعلام کرد. آمار شما از جان باختگان ایرانی و سایر کشورها چقدر است؟
شمار جان‌باختگان ایرانی منا 465 نفر است، اما آمار دقیقی از کشته‌شدگان دیگر کشورها در دست نیست؛ چون آنها آمار را رسما اعلام نکرده‌اند. بر اساس مشاهدات خودم از صحنه حادثه و همچنین سردخانه‌های منا، بیش از 4 هزار نفر در این فاجعه کشته شده‌اند. البته حدود 65 زائر ایرانی نیز همچنان مفقود هستند که شناسایی نشده‌اند و پیکر 29 نفر نیز به کشور منتقل شده تا با انجام آزمایش DNA هویت آنها مشخص شود. آمار کشته‌شدگان افزایش نمی‌یابد و این تعداد با احتساب افراد، مفقود و شناسایی نشده است.
هلال احمر ایران به عنوان یک عضو فعال، همکاری‌ها و ماموریت‌های مشترکی با صلیب سرخ داشته است. آیا در ارتباط با حادثه منا هم، این ماموریت مشترک بین دو طرف انجام گرفت؟
بله، چون کمیته بین المللی صلیب سرخ در دنیا و در مجموع جمعیت‌های ملی، یک جنبش محسوب می‌شود، آنها سازمان‌های امدادرسان و انسان‌دوست هستند و بسته به نوع حوادث، همکاری‌های مشترکی با یکدیگر دارند.
پس از فاجعه منا با کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و دیگر سازمان‌های مردم نهاد در تماس بودیم، آنها نیز در جریان وضعیت بودند و با ما ابراز همدردی کردند. کمیته پرونده‌ای را از سوی ایران برای یافتن مفقودین این حادثه تشکیل داد، چون رابطه آنها با عربستان خوب است، قول دادند تا موضوع را پیگیری کنند.
در رابطه با نیروهای امدادرسان صلیب سرخ چطور، آیا آنها پس از وقوع حادثه برای کمک به شما در منا حاضر شدند؟
خیر، چون در عربستان وزارت دفاع مدنی، مسئول چنین شرایطی است و جمعیت‌های هلال احمر یا صلیب سرخ در آنجا حضور پیدا نمی‌کنند، اما هلال احمر ایران هنوز در عربستان مستقر است.
البته برای اعزام پزشک و نیرو بعد از وقوع حادثه مشکلاتی وجود داشت که با عبور از برخی فرآیندهای دشوار توانستیم بر این مشکلات فائق آییم.
در برخی سطوح میان ایران و عربستان ارتباطی وجود نداشت و نیاز بود که در این سطح ارتباط برقرار شود. آنها می‌دانستند هلال احمر ایران یکی از آماده‌ترین نیروهای امدادی در مکه است و همواه برای امدادرسانی به زائران از خدمات کادر درمانی ایران و دیگر کشورها استفاده می‌کردند و بعد از حادثه نیز هلال احمر ایران با مشاوره و کمک، سعی در خدمت‌رسانی داشت و در نهات پس از پایان کار از عربستان خارج شدیم.
در بحث صدور ویزای مقامات ایرانی برای سفر به عربستان نیز مشکلاتی بوجود آمد که البته شما جزو نخستین مسئولانی بودید که به آنجا سفر کردید.
برخی مقامات ایران که برای سفر به عربستان انتخاب شده بودند، برای دریافت ویزا با مشکل روبه‌رو شدند که نمونه آن وزیر ارشاد بود، اما من به همراه دکتر هاشمی، وزیر بهداشت و درمان اجازه سفر پیدا کردیم. بعد از آن خواستار صدور ویزا برای تعدادی از متخصصان و پزشکان به منظور کمک رسانی شدیم که عربستان با این درخواست مخالفت کرد.
برگزاری مناسک حج، رویدادی مذهبی است که هر سال با حضور صدها هزاران نفر برگزار می‌شود.
آیا شما هیچ راه حل اجرایی به ذهن‌تان می‌رسد که به دولت عربستان پیشنهاد کنید تا از تکرار این اتفاقات جلوگیری کند؟
اتفاقات موضوع منا، مسئله جهان اسلام است. با گذشت بیش از 50 سال برگزاری حج شاهد چندین حادثه بوده‌ایم و این قابل قبول نیست.
این برای مسلمانان خوشایند نیست که برای حج و عبادت خدا جمع شوند، اما جان خود را از دست بدهند یا حتی مجروح شوند. پس باید به دنبال راه حلی بود. بخشی از این موضوع کاملا به کشور میزبان مربوط می‌شود. آنها خود را نگهبان مسجدالنبی می‌نامند و مردم را میهمان خداوند و خود را میزبان می‌دانند؛ پس مسئولیت سنگینی برای محافظت از جان زائرانی دارند که برای عبادت و حج به آنجا می‌روند. عربستان باید از تجربه دیگر کشورها استفاده کند، آنها می‌توانند به سعودی‌ها کمک کنند.
عربستان باید مسئولیت تامین امنیت حج را بپذیرد و بازنگری و توسعه را در زیرساختار و مدیریت خود داشته باشد. باید به فکر تامین جان مردم کشورمان باشیم و از اصول و راهکارها و قوانین به منظور تامین جان زائران خود استفاده کنیم.
آیا ایران آماده ارائه کمک‌های تجربی در این زمینه است؟ سازمان هلال احمر چه کاری می‌تواند در این زمینه انجام دهد؟
هلال احمر می‌تواند همکاری‌های متقابلی با طرف سعودی داشته باشد.
همچنین می‌توانیم به زائرانی که قصد سفر به حج را دارند آموزش همگانی بدهیم، آموزش کمک‌های اولیه، نحوه حضور مکان‌های پرجمعیت، چگونگی مواجهه با شرایط دشوار و ازدحام و همچنین آموزش‌هایی برای مدیران کاروان‌ها داشته باشیم و این مهم البته برای دیگر افراد، مقامات و گروه‌هایی که قصد حضور در مناسک حج را، صادق است.
صرف نظر از حادثه منا، جمعیت هلال احمر ایران سابقه طولانی و موفقی در همکاری با همتایان جهانی خود برای کمک به افراد حادثه‌دیده در نقاط مختلف دنیا دارد. جایگاه این سازمان را در بُعد بین‌المللی و داخلی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
جمعیت هلال احمر ایران دارای دو وجهه ملی و بین‌المللی است که البته مردم فقط چهره داخلی ما را می‌بینند، اما در عرصه جهانی چهره بین‌المللی ما دیده می‌شود و در این زمینه نه فقط در زمان وقوع بلایا و شرایط بحرانی، بلکه در اجرای سلامت عمومی و برنامه‌های جهانی حضور فعالی در صحنه‌های جهانی داریم. هلال‌احمر ایران در 23 کشور فعال بوده و 30 کلینیک در کشورهای مختلف و قاره‌های آفریقا، آمریکا و آسیا دارد که به مردم خدمات ارائه می‌کنند و در این زمینه و بسیاری از زمینه‌ها، هلال احمر ایران به ارائه چنین خدماتی شهره است.